You are viewing a plain text version of this content. The canonical link for it is here.
Posted to cvs@httpd.apache.org by ni...@apache.org on 2012/03/22 04:05:26 UTC
svn commit: r1303642 - in /httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual:
bind.html.tr.utf8 bind.xml.meta caching.html.tr.utf8 caching.xml.meta
Author: nilgun
Date: Thu Mar 22 03:05:25 2012
New Revision: 1303642
URL: http://svn.apache.org/viewvc?rev=1303642&view=rev
Log:
update transformations.
Modified:
httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.html.tr.utf8
httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.xml.meta
httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.html.tr.utf8
httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.xml.meta
Modified: httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.html.tr.utf8
URL: http://svn.apache.org/viewvc/httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.html.tr.utf8?rev=1303642&r1=1303641&r2=1303642&view=diff
==============================================================================
--- httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.html.tr.utf8 [utf-8] (original)
+++ httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.html.tr.utf8 [utf-8] Thu Mar 22 03:05:25 2012
@@ -25,7 +25,6 @@
<a href="./ko/bind.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean"> ko </a> |
<a href="./tr/bind.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div>
-<div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
<p>Apache HTTPD sunucusunun belli adresleri ve portları dinlemek üzere
yapılandırılması.</p>
@@ -49,7 +48,7 @@
seçilmiş bazı adresleri ya da her ikisini de dinlemesi için bunun
belirtilmesi gerekebilir. Bu çoğunlukla, httpd’nin farklı IP
adreslerine, konak isimlerine ve portlarına nasıl yanıt vereceğinin
- belirlendiği <a href="vhosts.html">sanal konak</a> özelliği ile birlikte
+ belirlendiği <a href="vhosts">sanal konak</a> özelliği ile birlikte
yürür.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mpm_common.html#listen">Listen</a></code> yönergesi sunucuya
Modified: httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.xml.meta
URL: http://svn.apache.org/viewvc/httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.xml.meta?rev=1303642&r1=1303641&r2=1303642&view=diff
==============================================================================
--- httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.xml.meta (original)
+++ httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/bind.xml.meta Thu Mar 22 03:05:25 2012
@@ -12,6 +12,6 @@
<variant>fr</variant>
<variant outdated="yes">ja</variant>
<variant outdated="yes">ko</variant>
- <variant outdated="yes">tr</variant>
+ <variant>tr</variant>
</variants>
</metafile>
Modified: httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.html.tr.utf8
URL: http://svn.apache.org/viewvc/httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.html.tr.utf8?rev=1303642&r1=1303641&r2=1303642&view=diff
==============================================================================
--- httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.html.tr.utf8 [utf-8] (original)
+++ httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.html.tr.utf8 [utf-8] Thu Mar 22 03:05:25 2012
@@ -22,7 +22,6 @@
<a href="./fr/caching.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français"> fr </a> |
<a href="./tr/caching.html" title="Türkçe"> tr </a></p>
</div>
-<div class="outofdate">Bu çeviri güncel olmayabilir. Son değişiklikler için İngilizce sürüm geçerlidir.</div>
<p>Bu belge <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
<code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
@@ -33,50 +32,53 @@
özelliklerinin nasıl kullanılacağı açıklanmıştır.</p>
</div>
<div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#introduction">Giriş</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></li>
+<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></li>
<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#security">Güvenlik Kaygıları</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></li>
-<li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></li>
</ul></div>
<div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
<h2><a name="introduction" id="introduction">Giriş</a></h2>
- <p>Apache HTTP sunucusunun 2.2 sürümünden itibaren
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülleri
- deneysel olmaktan çıkarılmış ve üretim amaçlı kullanılabileceğine karar
- verilmiştir. Bu önbellekleme mimarileri gerek HTTP sunucusu gerekse
- vekili olarak çalışmada HTTP işlemlerini hızlandırmak anlamında sunucuya
- güç katarlar.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, ortam sağlayıcı modülü olan
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ile birlikte HTTP önbelleklemesini
- akıllıca yerine getirir. İçeriğin kendisi önbellekte saklanırken
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> içeriğin önbelleklenebilmesini denetim
- altında tutan HTTP başlıkları ve seçenekleri ile ilgilenir. Yerel ve
- vekalet edilen içeriğin her ikisinin de aynı anda işlem görmesi
- sağlanabilir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, vekalet edilen içeriğe,
- devingen yerel içeriğe veya zamanla değişen yerel dosyalara erişimi
- hızlandırma ihtiyacına yönelik olarak hem basit hem de karmaşık
- önbellekleme yapılandırmalarını mümkün kılar.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> ise biraz daha temel ancak bazen daha
- kullanışlı olabilen bir önbellekleme şekli ile ilgilenir. URL’lerin
- önbelleklenebilmesini mümkün kılmanın karmaşıklığıyla boğuşmak yerine
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, dosyaların httpd’nin son başlatıldığı
- zamanki durumlarını saklamak için dosyaların belleğe eşlenmek üzere ele
- alınmasını sağlar. Böylelikle, <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, çok sık
- değişmeyen durağan yerel dosyalara erişim zamanını azaltmaya yardım
- eder.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> ve
- <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergeleri ile
- ilgili bölümlerde anlatılanları saymazsak
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>, bu belgenin asıl konusu olan
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekleme mimarisine göre daha basit bir
- önbellekleme gerçeklenimidir.</p>
+ <p>Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak
+ üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.</p>
+
+ <dl>
+ <dt>Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</dt>
+ <dd>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> ve destek modülü
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> akılcı ve HTTP'ye uygun
+ önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>, <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklandığı gibi, içeriğin
+ önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve
+ seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler.
+ Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz
+ durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara
+ erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> hem basit hem de karmaşık önbellekleme
+ yapılandırmalarını hedefler.
+ </dd>
+ <dt>İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme</dt>
+ <dd>
+ <a href="socache.html">Paylaşımlı nesne önbellek API'si</a>
+ (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer
+ paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları
+ ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri
+ önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu
+ tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache
+ veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.
+ </dd>
+ <dt>Uzmanlaşmış dosya önbellekleme</dt>
+ <dd>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> dosyaların sunucunun başlatılması
+ sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara
+ erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya
+ tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını
+ ortadan kaldırır.
+ </dd>
+ </dl>
<p>Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin
olması ve <a href="urlmapping.html">URL’lerin Dosya Sistemine
@@ -85,142 +87,215 @@
</div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
<div class="section">
-<h2><a name="overview" id="overview">Önbelleklemeye Bir Bakış</a></h2>
+<h2><a name="http-caching" id="http-caching">Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi</a></h2>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a><
/code></li></ul></td></tr></table>
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_negotiation.html#cachenegotiateddocs">CacheNegotiatedDocs</a></code></li></ul></td></tr></table>
- <p>Bir istek sonuçlanıncaya kadar <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülünde iki
- aşamadan geçer. İlkinde <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir URL eşleme modülü
- olarak çalışır ve URL önbellekteyse ve zaman aşımına uğramamışsa isteğin
- doğrudan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından sunulmasını sağlar.</p>
-
- <p>Yani isteğin sunumu sırasında, isteğin örneğin,
- <code class="module"><a href="./mod/mod_proxy.html">mod_proxy</a></code> veya <code class="module"><a href="./mod/mod_rewrite.html">mod_rewrite</a></code> tarafından
- ele alınması gerekse bile bu yapılmaz. Önbelleklenen içerik ilk alındığı
- haliyle sunulur.</p>
-
- <p>Eğer URL önbellekte yoksa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> isteği bir <a href="filter.html">süzgece</a> tabi tutar. httpd içeriğin varlığını
- saptamışsa içeriğin süzgeç tarafından sunulmasını sağladıktan sonra,
- süzgeç içeriğin önbelleklenebileceğini saptamışsa gelecekte sunmak üzere
- içeriği önbelleğe kaydeder.</p>
-
- <p>Eğer URL önbellekte bulunmuş fakat içeriğin zaman aşımına uğradığı
- anlaşılmışsa süzgeç yine de eklenir fakat bu kez
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbellekteki sürümün hala geçerli olup
- olmadığını saptamak için kaynağın bulunduğu sunucuya bir koşullu istek
- gönderir. Önbellekteki sürüm hala geçerliyse temel verileri güncellenir
- ve istek önbellekten sunulur. Önbellekteki sürüm artık geçerli değilse,
- önbellekteki sürüm silinir ve süzgeç güncel içeriği önbelleğe kaydeder
- ve isteği oradan sunar.</p>
+ <p>HTTP protokolü
+ <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümü</a>nde açıklanan satıriçi önbellekleme
+ mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden
+ yararlanmak için <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü kullanılabilir.</p>
+
+ <p>İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit
+ iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği
+ eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün
+ sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir
+ mekanizma içerir.</p>
+
+ <p>HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:</p>
+
+ <dl>
+ <dt>Taze</dt>
+ <dd>
+ İçerik yeteri kadar yeni (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha genç)
+ ise <strong>taze</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği
+ özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.
+ </dd>
+ <dt>Bayat</dt>
+ <dd>
+ <p>İçerik çok eski (<strong>tazelik ömrü</strong>nden daha yaşlı)
+ ise <strong>bayat</strong> sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir
+ içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin
+ hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik
+ geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur)
+ içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir.
+ İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.</p>
+
+ <p>HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği
+ sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme
+ çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme
+ isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu
+ durumlarda yanıta bir <code>Warning</code> başlığı eklenir.</p>
+ </dd>
+ <dt>Yok</dt>
+ <dd>
+ Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek
+ dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem
+ olarak <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> elle veya bir artalan süreci
+ olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen
+ boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir.
+ Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.
+ </dd>
+ </dl>
+
+ <p>HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar
+ <a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html">RFC2616'nın 13. bölümünde</a> bulunabilir.</p>
+
+ <h3>Sunucu ile etkileşim</h3>
+
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
+ <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code> yönergesinin
+ değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:
+ </p>
+
+ <dl>
+ <dt>Çabuk eylem aşaması</dt>
+ <dd>
+ <p>Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi
+ sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik
+ önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi
+ iptal edilir.</p>
+
+ <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi
+ davranır.</p>
+
+ <p>Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun
+ yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir.
+ Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme
+ aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip
+ seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.</p>
+ </dd>
+ <dt>Normal eylem aşaması</dt>
+ <dd>
+ <p>Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin
+ sonrasıdır.</p>
+
+ <p>Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi
+ davranır.</p>
+
+ <p>Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak
+ denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen
+ içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp
+ kişiselleştirilebilir.</p>
+ </dd>
+ </dl>
+
+ <p>URL önbellekte yoksa <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü yanıtı
+ önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir
+ <a href="filter.html">süzgeç</a> ekler ve geri çekilerek normal istek
+ işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir
+ olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe
+ kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.</p>
+
+ <p>Önbellekteki içerik bayatsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü
+ isteği bir <strong>koşullu istek</strong> haline getirir. Özgün
+ sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine
+ önbelleklenir. Özgün sunucu bir <code>304 Not Modified</code> yanıtı
+ verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik
+ süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.</p>
+
<h3>Önbelleğin Hızlandırılması</h3>
- <p>Yerel içerik önbelleklendiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
+ <p>Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak
+ bilindiği takdirde <code class="directive"><a href="./mod/core.html#usecanonicalname">UseCanonicalName</a></code> yönergesine <code>On</code>
değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış
- olduduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
- önbellek anahtarının bir parçası olarak kullanılmasıdır. Yönergeye
+ olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin
+ önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye
<code>On</code> değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal
konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her
meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.</p>
-
- <p>Önbellekleme, URL’nin dosya ismine dönüştürülmesi aşamasında
- gerçekleştiğinden önbelleklenen belgeler sadece URL isteklerine bir
- yanıt olarak sunulurlar. <a href="howto/ssi.html">Sunucu Taraflı
- İçerikleri</a> kullanmazsanız genellikle bunun fazla bir önemi
- olmaz.</p>
-
- <div class="example"><p><code>
- <!-- Bu içerik önbelleklenebilir. --><br />
- <!--#include virtual="/dipnot.html" --><br />
- <br />
- <!-- Bu içerik önbelleklenemez. --><br />
- <!--#include file="/bir/yol/dipnot.html" -->
- </code></p></div>
-
- <p>Sunucu Taraflı İçerikleri kullanıyorsanız ve önbelleklemenin
- sağladığı hız artışından da yaralanmak istiyorsanız içerik
- yerleştirmek için <code>virtual</code> içerik türünü kullanınız.</p>
- <h3>Zaman Aşımı Süreleri</h3>
+ <h3>Tazelik Ömrü</h3>
- <p>Önbellekli öğeler için öntanımlı zaman aşımı süresi bir saat olmakla
- birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code>
- yönergesi kullanılarak bu değer kolaylıkla geçersiz kılınabilir. Bu
- öntanımlı değer sadece içeriğin özgün kaynağı bir zaman aşımı süresi
- veya son değişiklik tarihi belirtmediği takdirde kullanılır.</p>
+ <p>Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü
+ <code>Cache-Control</code> başlığının <code>max-age</code> veya
+ <code>s-maxage</code> alanlarıyla ya da bir <code>Expires</code>
+ başlığını içererek bildirmelidir.</p>
+
+ <p>Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci
+ tarafından istekte bir <code>Cache-Control</code> başlığı kullanılarak
+ geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha
+ kısaysa o geçerli olur.</p>
+
+ <p>Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik
+ ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat
+ olmakla birlikte <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedefaultexpire">CacheDefaultExpire</a></code> yönergesi
+ kullanılarak kolayca değiştirilebilir.</p>
<p>Bir yanıt <code>Expires</code> başlığını değil de
<code>Last-Modified</code> başlığını içeriyorsa
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> zaman aşımı süresini <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesinin
- nasıl kullanıldığına bakarak saptar.</p>
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tazelik ömrünü <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachelastmodifiedfactor">CacheLastModifiedFactor</a></code> yönergesine
+ bakarak saptar.</p>
- <p>Yerel içerik için, zaman aşımı süresini hassas olarak ayarlamak
- gerekirse <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
+ <p>Yerel içerik için, ya da kendi <code>Expires</code> başlığını
+ tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü <code>max-age</code> ve
+ <code>Expires</code> ekleyerek hassas olarak ayarlamak
+ için <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanılabilir.</p>
- <p>Zaman aşımı süresinin üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
+ <p>Tazelik ömrünün üst sınırı <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachemaxexpire">CacheMaxExpire</a></code> yönergesi ile
belirlenebilir.</p>
-
<h3>Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz</h3>
- <p>Önbellekteki içerik zaman aşımına uğrayıp, içerik sağlayıcıya veya
- arka sunucuya özgün isteği aktarmak yerine ayrı bir istek yapılması
- gereği httpd’nin şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
-
- <p>Bir istemcinin veya önbelleğin aynı içeriğin farklı sürümleri
- arasında ayrım yapabilmesi için HTTP protokolü bazı başlık alanları
- önerir. Örneğin, "Etag:" başlığıyla sunulan bir özkaynak için
- "If-None-Match:" başlığıyla bir şartlı istek yapmak mümkün olduğu gibi
- özkaynak "Last-Modified:" başlığıyla sunuluyorsa şartlı istek
- "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılabilir, vesaire.</p>
-
- <p>Böyle bir şartlı istek yapıldığında yanıt koşulun içerikle eşleşip
- eşleşmediğine bağlı olarak farklı olur. Eğer istek bir
- "If-Modified-Since:" başlığıyla yapılmışsa ve içerik istekte
- belirtilen zamandan önce değiştirilmemişse kısa ve öz olarak bir "304
- Not Modified" (Bir değişiklik yok) iletisiyle yanıt verilir.</p>
+ <p>Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi,
+ httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak
+ şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.</p>
+
+ <p>Özgün önbellekli yanıtta bir <code>ETag</code> başlığı mevcutsa,
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan isteğe
+ bir <code>If-None-Match</code> başlığı ekler.
+ Özgün önbellekli yanıtta bir <code>Last-Modified</code> başlığı
+ mevcutsa, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü özgün sunucuya yapılan
+ isteğe bir <code>If-Modified-Since</code> başlığı ekler. Bunlardan
+ birinin varlığı isteği <strong>koşullu</strong> yapar.</p>
+
+ <p>Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu
+ <code>ETag</code> veya <code>Last-Modified</code> başlığının isteğe
+ uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün
+ sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir.
+ Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik
+ yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde
+ kullanılmalıdır.</p>
- <p>Aksi takdirde bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
+ <p>İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi
sunulur.</p>
- <p>Önbellekleme ile ilgili şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci
- olarak, böyle bir istek arkadaki sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de
- aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma
- külfetinden kurtulunur.</p>
-
- <p>İkinci olarak, şartlı istekler arka sunucuda normalden daha az
- faaliyete sebep olur. Durağan dosyalar için bu genellikle
+ <p>Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek
+ özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay
+ olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.</p>
+
+ <p>İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam
+ bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış
+ olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle
<code>stat()</code> veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya
boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir.
- Böylelikle httpd yerel içeriği önbellekliyor olsa bile ve hatta
- içerik zaman aşımına da uğrasa önbellekteki dosyada bir değişiklik
- olmadığı takdirde içeriği önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.
- Çünkü dosyayı önbellekten okumak, arka sunucudan okumaktan daha
- hızlıdır (bu, bellekten okumayla diskten okumayı karşılaştırmak
- gibidir).</p>
+ Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten
+ sunmak daha hızlı olacaktır.</p>
+
+ <p>Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı
+ göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu
+ istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik
+ değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu
+ durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da
+ silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.</p>
<h3>Neler Önbelleklenebilir?</h3>
- <p>Evvelce bahsedildiği gibi httpd’de iki tür önbellekleme yapılır ve
- bunlar farklı yöntemlerle çalışır. <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code>
- önbelleklemesinde dosyalar httpd başlatıldığı zamanki içerikle
- saklanır. Bu modül tarafından önbelleğe alınmış bir dosya için istek
- geldiğinde isteğin yolu kesilip önbellekteki dosya sunulur.</p>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> önbelleklemesinde işler biraz daha
- karışıktır. Bir isteğe hizmet sunulurken istenen içerik evvelce
- önbelleklenmemişse önbellekleme modülü önce içeriğin
- önbelleklenebilirliğine bakar. Bir yanıtın önbelleklenebilirliğini
- belirleyen koşullar şunlardır:</p>
+ <p>HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik
+<a href="http://www.w3.org/Protocols/rfc2616/rfc2616-sec13.html#sec13.4">
+ RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability</a> belgesinde tanımlanmış
+ olup, bunlar şöyle özetlenebilir:</p>
<ol>
<li>Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code> ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code> yönergelerine bakınız.</li>
@@ -229,12 +304,10 @@
<li>İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.</li>
- <li>İstek bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa yanıt önbelleğe
- alınmayacaktır.</li>
-
<li>Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca
"Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya
- "public" değerlerinden birini içermelidir.</li>
+ "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde
+ önbelleklenmez.</li>
<li>Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir
sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde
@@ -245,8 +318,8 @@
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignorenolastmod">CacheIgnoreNoLastMod</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum
koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires"
- başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının max-age veya
- max-age yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
+ başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya
+ "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.</li>
<li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachestoreprivate">CacheStorePrivate</a></code>
yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt
@@ -265,26 +338,35 @@
<h3>Neler Önbelleklenmemeli?</h3>
- <p>Kısaca, istek zamana aşırı bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa
- HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır.</p>
-
- <p>İçeriği istekçinin IP adresine bağlı olarak değişen veya her beş
- dakikada bir değişikliğe uğrayan bir devingen içeriğe sahipseniz böyle
- bir içerik asla önbelleğe alınmamalıdır.</p>
-
- <p>Diğer taraftan, içerik HTTP başlığındaki değerlere bağlı olarak
- değişiyorsa içeriğin bir "Vary" başlığı kullanılarak akıllıca
- önbelleklenmesi imkanı mevcuttur.</p>
+ <p>İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla
+ bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini
+ <code>Cache-Control</code> başlığını kullanarak sunucuya
+ bildirmelidir.</p>
+
+ <p>İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle
+ ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam
+ yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun
+ <strong>koşullu istekleri</strong> doğru olarak desteklemesi
+ sağlanmalıdır.</p>
+
+ <p>İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik,
+ <code>Vary</code> yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla
+ önbelleklenebilir.</p>
<h3>Değişken/Uzlaşımlı İçerik</h3>
- <p>"Vary" başlıklı bir yanıt arka sunucudan istenirken
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> tarafından alınmışsa akıllıca ele alınmaya
- çalışılacaktır. Mümkünse, <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> gelecekte bu
- içerikle ilgili isteklerin "Vary" başlıklı yanıtları olacağını
- saptayacak ve önbellekten doğru içerikle yanıt verecektir.</p>
+ <p>Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı
+ içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de
+ farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması
+ aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün
+ kılar.</p>
+
+ <p>Bu özgün sunucu tarafından bir <code>Vary</code> başlığı eklenerek
+ yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken
+ önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını
+ <code>Vary</code> başlığı belirler.</p>
<p>Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,</p>
@@ -294,254 +376,35 @@
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> sadece accept-language ve accept-charset
başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.</p>
-
-
- </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
-<div class="section">
-<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
-
-
- <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
-
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> çoğunlukla bir karşı vekile sahip olmak
- amacıyla kullanılır. Arka sunucunun sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
- istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Yerel
- özkaynakların önbelleklenmesi söz konusu olduğunda httpd’nin güvenlik
- modeli büyükçe bir değişikliğe uğrar.</p>
-
- <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
- taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
- (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
- gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
- yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
- deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
- almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
- sunulacaktır.</p>
-
- <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
- veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
- Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
- yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> kullanarak
- yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
- içeriği arabelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
- istemciye bunu sunacaktır.</p>
-
-
- <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
-
-
- <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
- önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
- içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
- çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
- akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
- içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
- önerilir.</p>
-
- <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
- tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
- değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
- kolaydır.</p>
-
- <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
- karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
- kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
- güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
- Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
- Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
-
-
-
- <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
-
- <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
- zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
- Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun arka sunucudan yanlış (ve
- genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
- betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
-
- <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
- önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
- httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
- değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
- bir saldırı türüdür.</p>
-
- <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
- yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
- Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
- tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
- istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
- dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
-
- </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
-<div class="section">
-<h2><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h2>
-
-
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
-
- <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
- bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
- çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
- saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek türde
- dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
-
- <h3><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h3>
-
-
- <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
- <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
- önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
- dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
- önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
- sağlanabilir.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
- belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
- yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
- sağlar.</p>
-
- <div class="example"><p><code>
- CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
- </code></p></div>
-
- <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
- işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
- sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
- kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe
- yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
- sunar.</p>
-
- <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
- haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
- içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya
- sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya tanıtıcıları
- kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
- kalmayacaktır.</p>
-
- </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
-<div class="section">
-<h2><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h2>
+ <p>İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü <code>Vary</code> başlığını
+ kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini
+ saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.</p>
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
-
- <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
- en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
- kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
- ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
- süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
- etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
- gerçekleşir.</p>
-
- <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
- şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
- sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
- sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
- değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
- olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
- işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
- takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
-
- <h3>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h3>
+ <h3><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h3>
- <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
- dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
- özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
- Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
- okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü önbelleği yönetmek için çeşitli
+ depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme
+ desteğini <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> sağlar.</p>
- <div class="example"><p><code>
- colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
- real 0m0.065s<br />
- user 0m0.000s<br />
- sys 0m0.001s<br />
- colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
- real 0m0.003s<br />
- user 0m0.003s<br />
- sys 0m0.000s
- </code></p></div>
-
- <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
- çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
- güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
-
- <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
- önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
- Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
- httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
- çıkarılabilir.</p>
-
- <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
- zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
- önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken
- dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu
- durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
-
-
- <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
- yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
- httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
- vardır.</p>
-
- <h3><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h3>
-
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
- içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
- belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
- httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
- içeriğini kullanacaktır.</p>
+ <p>Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:</p>
<div class="example"><p><code>
- MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+CacheRoot /var/cache/apache/<br />
+CacheEnable disk /<br />
+CacheDirLevels 2<br />
+CacheDirLength 1
</code></p></div>
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesinde
- olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra yapılacak bir
- değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
-
- <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
- ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
- yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
- süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
- yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem
- taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
- takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
+ <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
+ işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
+ faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
+ sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
+ sunulmuş olacaklardır.</p>
- </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
-<div class="section">
-<h2><a name="disk" id="disk">Disk Üzerinde Önbellekleme</a></h2>
-
-
- <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheenable">CacheEnable</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code></li></ul></td></tr></table>
-
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> modülü önbelleklemenin
- <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> için disk üzerinde yapılmasını mümkün
- kılar. Bbu önbellekleme akıllıca yapılır ve önbellekteki içerik
- sadece geçerli kabul edildiği sürece sunulabilir.</p>
-
- <p>Modül bu amaçla genelde şöyle kullanılır:</p>
-
- <div class="example"><p><code>
- CacheRoot /var/cache/apache/<br />
- CacheEnable disk /<br />
- CacheDirLevels 2<br />
- CacheDirLength 1
- </code></p></div>
-
- <p>En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup
- işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca
- faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile
- sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten
- sunulmuş olacaklardır.</p>
<h3>Önbellekte Saklamanın Anlamı</h3>
@@ -549,7 +412,8 @@
<p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> öğeleri önbellekte saklamak için
istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok
sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol,
- port ve varsa CGI argümanlarından oluşur.</p>
+ port ve varsa CGI argümanlarından başka <code>Vary</code> başlığında
+ tanımlı elemanlardan oluşur.</p>
<p>Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden
seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir.
@@ -560,7 +424,8 @@
değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.</p>
<p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlevels">CacheDirLevels</a></code>
- yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
+ yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache_disk.html#cachedirlength">CacheDirLength</a></code> her dizinde kaç
+ karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki
özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma
örneğine uygun olarak
<code>/var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w</code> gibi bir önek
@@ -615,17 +480,326 @@
<code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in çalıştırılma aralığını iyi
belirlemek gerekir.</p>
+ <p>Ayrıca, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code> için uygun bir "nice" seviyesi
+ seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç
+ yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.</p>
+
<p class="figure">
<img src="images/caching_fig1.tr.png" alt="" width="600" height="406" /><br />
<a id="figure1" name="figure1"><dfn>Şekil 1</dfn></a>:
Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.</p>
- <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar önbellek alanı kullandığı
- ile ilgili bir bilgi vermediğinden <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>’in
- bir temizlik sonrası yeterince büyük bir genişleme alanı kalacak
- şekilde yapılandırılması önemlidir.</p>
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> ne kadar bellek kullanıldığı hakkında
+ bilgi vermediğinden, <code class="program"><a href="./programs/htcacheclean.html">htcacheclean</a></code>'in bir temizliğin
+ ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması
+ temin edilmelidir.</p>
+
+
+ </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
+<div class="section">
+<h2><a name="socache-caching" id="socache-caching">İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme</a></h2>
+
+
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></li><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCach
e</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p>Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi
+ önbelleklenebilen özel bilgiler için <a href="socache.html">socache</a>
+ arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine
+ sahiptir.</p>
+
+ <p>Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:</p>
+
+ <dl>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dbm.html">mod_socache_dbm</a></code></dt>
+ <dd>DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_dc.html">mod_socache_dc</a></code></dt>
+ <dd>Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_memcache.html">mod_socache_memcache</a></code></dt>
+ <dd>Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ <dt><code class="module"><a href="./mod/mod_socache_shmcb.html">mod_socache_shmcb</a></code></dt>
+ <dd>Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.</dd>
+ </dl>
+
+ <h3><a name="mod_authn_socache-caching" id="mod_authn_socache-caching">Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi</a></h3>
+
+
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_authn_socache.html#authncachesocache">AuthnCacheSOCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_authn_socache.html">mod_authn_socache</a></code> modülü kimlik doğrulama araçlarının
+ yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini
+ sağlar.</p>
+
+
+ <h3><a name="mod_ssl-caching" id="mod_ssl-caching">SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi</a></h3>
+
+
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslsessioncache">SSLSessionCache</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_ssl.html#sslstaplingcache">SSLStaplingCache</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_ssl.html">mod_ssl</a></code> modülü, oturum önbelleği ve önbellek
+ zımbalaması sağlamak için <code>socache</code> arayüzünü kullanır.</p>
+
+ </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
+<div class="section">
+<h2><a name="file-caching" id="file-caching">Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme</a></h2>
+
+
+ <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code></li><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code></li></ul></td></tr></table>
+
+ <p>Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının
+ kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması
+ sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.</p>
+
+ <p>Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun
+ başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi
+ seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu
+ sistemlere de bir yardımı olabilir.</p>
+
+ <h3><a name="filehandle" id="filehandle">Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi</a></h3>
+
+
+ <p>Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde
+ bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte,
+ çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının
+ saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek
+ türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.</p>
+
+ <h4><code>CacheFile</code> yönergesi ile</h4>
+
+
+ <p>httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> tarafından sağlanan dosya tanıtıcı
+ önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık
+ dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda
+ önbelleklenmesi, <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek
+ sağlanabilir.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesi
+ belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için
+ yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını
+ sağlar.</p>
+
+ <div class="example"><p><code>
+ CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </code></p></div>
+
+ <p>Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız
+ işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili
+ sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code> yönergesini
+ kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında
+ isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle
+ sunar.</p>
+
+ <p>Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki
+ haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya
+ içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık
+ dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya
+ tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest
+ kalmayacaktır.</p>
+
+
+
+
+ <h3><a name="inmemory" id="inmemory">Sistem Belleğinde Önbellekleme</a></h3>
+
+
+ <p>İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak
+ en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha
+ kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak
+ ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel
+ süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından
+ etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde
+ gerçekleşir.</p>
+
+ <p>Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli
+ şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla
+ sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim
+ sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu
+ değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek
+ olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde
+ işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske
+ takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.</p>
+
+ <h4>İşletim Sistemi Önbelleklemesi</h4>
+
+
+ <p>Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi
+ dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir
+ özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar.
+ Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez
+ okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:</p>
+
+ <div class="example"><p><code>
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.065s<br />
+ user 0m0.000s<br />
+ sys 0m0.001s<br />
+ colm@coroebus:~$ time cat testfile > /dev/null<br />
+ real 0m0.003s<br />
+ user 0m0.003s<br />
+ sys 0m0.000s
+ </code></p></div>
+
+ <p>Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya
+ çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha
+ güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.</p>
+
+ <p>Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu
+ önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz.
+ Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için
+ httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu
+ çıkarılabilir.</p>
+
+ <p>Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği
+ zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde
+ önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya
+ saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı
+ olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.</p>
+
+
+ <p>İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca
+ yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin
+ httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar
+ vardır.</p>
+
+ <h4><code>MMapFile</code> yönergesi ile</h4>
+
+
+ <p><code class="module"><a href="./mod/mod_file_cache.html">mod_file_cache</a></code> modülü, bir durağan dosyanın
+ içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla)
+ belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için <code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesini sağlar.
+ httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi
+ içeriğini kullanacaktır.</p>
+
+ <div class="example"><p><code>
+ MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html
+ </code></p></div>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#cachefile">CacheFile</a></code>
+ yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra
+ yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_file_cache.html#mmapfile">MMapFile</a></code> yönergesi
+ ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla
+ yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk
+ süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını
+ yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük
+ önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske
+ takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.</p>
+
+
+ </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
+<div class="section">
+<h2><a name="security" id="security">Güvenlik Kaygıları</a></h2>
+
+
+ <h3>Erişim Denetimi ve Yetkilendirme</h3>
+
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
+ yönergesine <code>On</code> değerinin atandığı öntanımlı durumda
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> kullanımı, daha çok sunucunun önüne
+ vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün
+ sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm
+ istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum
+ httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.</p>
+
+ <p>Olası <code>.htaccess</code> dosyalarının dosya sisteminin tamamında
+ taranması çok pahalı bir işlem olduğundan <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code>,
+ (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen
+ gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli
+ yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir
+ deyişle, eğer <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir kısım içeriği önbelleğe
+ almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten
+ sunulacaktır.</p>
+
+ <p>Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin
+ veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız.
+ Bunu <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachedisable">CacheDisable</a></code>
+ yönergesini veya <code class="module"><a href="./mod/mod_expires.html">mod_expires</a></code> modülünü kullanarak
+ yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her
+ içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her
+ istemciye bunu sunacaktır.</p>
+
+ <p><code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cachequickhandler">CacheQuickHandler</a></code>
+ yönergesine <code>Off</code> atandığı takdirde, istek işleme
+ aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden
+ kalır.</p>
+
+
+ <h3>Yerel İstismarcılar</h3>
+
+
+ <p>Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan
+ önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya
+ içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi
+ çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini
+ akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm
+ içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması
+ önerilir.</p>
+
+ <p>Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle
+ tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code> kullanılırken önbellekteki bir öğeyi
+ değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha
+ kolaydır.</p>
+
+ <p>Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle
+ karşılaştırıldığında daha yüksektir. <code class="module"><a href="./mod/mod_cache_disk.html">mod_cache_disk</a></code>
+ kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik
+ güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2)
+ Mümkünse <a href="suexec.html">suEXEC</a> kullanarak CGI süreçlerini
+ Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.</p>
+
+
+ <h3>Önbellek Zehirlenmeleri</h3>
+
+
+ <p>httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek
+ zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır.
+ Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve
+ genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü
+ betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.</p>
+
+ <p>Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS
+ önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan
+ httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini
+ değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen
+ bir saldırı türüdür.</p>
+
+ <p>Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun
+ yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz).
+ Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği
+ tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı
+ istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık
+ dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.</p>
+ <h3>Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi</h3>
+
+
+ <p>Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana
+ önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık
+ değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı
+ bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun
+ bilindiği durumda bir başlığı (örn, <code>User-Agent</code>)
+ değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir.
+ Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta
+ milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer
+ girdilerin yerini alabilir.</p>
+
+ <p>Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte
+ değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir
+ "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından
+ anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu
+ girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir.
+ <code class="module"><a href="./mod/mod_cache.html">mod_cache</a></code> modülü bunun önlenmesi için <code class="directive"><a href="./mod/mod_cache.html#cacheignoreurlsessionidentifiers">CacheIgnoreURLSessionIdentifiers</a></code>
+ yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı
+ önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için
+ dikkatle kullanılmalıdır.</p>
+
</div></div>
<div class="bottomlang">
<p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/caching.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English"> en </a> |
Modified: httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.xml.meta
URL: http://svn.apache.org/viewvc/httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.xml.meta?rev=1303642&r1=1303641&r2=1303642&view=diff
==============================================================================
--- httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.xml.meta (original)
+++ httpd/httpd/branches/2.4.x/docs/manual/caching.xml.meta Thu Mar 22 03:05:25 2012
@@ -9,6 +9,6 @@
<variants>
<variant>en</variant>
<variant>fr</variant>
- <variant outdated="yes">tr</variant>
+ <variant>tr</variant>
</variants>
</metafile>